Cultuur als speerpunt van stadsontwikkeling in Mechelen

Mechelen profileert zich al jaren als een bruisende cultuurstad, waar historische pracht hand in hand gaat met een levendige, eigentijdse kunst- en cultuurwerking. In het hart van die dynamiek staat Cultuurcentrum Mechelen, een spil in een uitgebreid netwerk van makers, gezelschappen, instellingen en vrijwilligers.

Hoe bouw je in zo’n stad aan een duurzame, inclusieve en innovatieve cultuurwerking? Daarover spreekt Steven Defoor, directeur Vrije Tijd bij stad Mechelen. Zijn verhaal laat zien hoe visie, samenwerking en durf om te vernieuwen Mechelen op de culturele kaart houden.

“Ik ben een muzikant van opleiding,” vertelt hij. “Doordat ik zelf het artiestenvak heb beleefd, kijk ik fundamenteel anders naar wat een podium betekent. Ik ken de hele cirkel: van management tot techniek, van spelen in topzalen tot in een sporthal waar het nergens naar klinkt. Die ervaring helpt me bij het ontwikkelen van infrastructuur, het inschatten van impact en het begrijpen van publieksstromen. Ik weet hoe het voelt om artiest te zijn, maar natuurlijk ook om publiek te zijn – en dat maakt dat ik beslissingen kan nemen die voor beiden kloppen.” Die persoonlijke achtergrond blijkt een belangrijke motor achter zijn werk en achter de keuzes die hij maakt voor cultuur in Mechelen.

Een ecosysteem in beweging

CC Mechelen heeft de reputatie toonaangevend te zijn, maar volgens Defoor is dat nooit een doel op zich geweest. “Wij willen in de eerste plaats impact hebben op de gemeenschap. En dat doen we niet alleen. We werken in een ecosysteem van partners in de stad én daarbuiten. We delen programmatie, ticketing, zelfs infrastructuur. We doen het uiteindelijk allemaal voor dezelfde Mechelaar.”

Samenwerking staat dus centraal. Zo worden schoolprogramma’s bijvoorbeeld samen met theater De Maan en theater arsenaal ontwikkeld. “We brengen één aanbod, zonder concurrentie. Dat maakt het sterker en evenwichtiger.” Die blik reikt ook verder dan de stadsgrenzen. Mechelen is bijvoorbeeld verzusterd met Lviv in Oekraïne, waar cultuurprojecten samen met de lokale gemeenschap worden opgezet. “We willen ook daar impact hebben – niet alleen door iets te brengen, maar door echt samen te werken met de mensen ter plaatse,” zegt Defoor.

Maar samenwerking werkt alleen met partners die openheid tonen. “Een partner die uitsluitend voor eigen belangen gaat, past niet in ons ecosysteem. Het is door te spreken, te delen en samen te worstelen dat je tot een beter product komt.”

Vernieuwing en anders programmeren

Defoor ziet het als een kerntaak van CC Mechelen om formats te testen en nieuwe publieken te bereiken. “‘Anders programmeren’ betekent voor mij: niet zomaar het lijstje van een boeker overlopen en simpelweg de voorstellingen proberen kiezen die waarschijnlijk veel tickets verkopen. In plaats daarvan vertrekken we vanuit de vraag: wat willen we bereiken, wie willen we bereiken, en welke vorm past daar het best bij? Dat kan betekenen dat we jong talent kansen geven, experimenteren met nieuwe toonplekken of totaal nieuwe formats uitproberen. Niet alleen vinkjes zetten voor diversiteit, maar écht verbinding zoeken in een stad met 138 nationaliteiten.” Soms lukt dat, soms niet. “En soms moet je zeggen: zij kunnen dat beter dan wij. Dan ondersteunen we, maar doen we het niet zelf.”

Hij haalt het voorbeeld aan van hoe circus in Mechelen uitgroeide tot een volwaardige, ‘CC-waardige’ kunstvorm, met gezelschappen als Circus Ronaldo, Collectif Malunés en de lokale circusschool. “Dat zit hier precies in het water,” zegt Defoor. Projecten als Outside-In, samen met theater arsenaal en de talentontwikkelingscel Radar, gaven jonge artiesten de kans om – al was het maar vijf minuten – iets te tonen in een professioneel format.

“Dan zie je dat het werkt,” vertelt hij. “Artiesten voelen: dit is iets voor mij, het groeit hier. Boekers en collega’s merken: amai, daar zit wel iets in, dat moeten we in de gaten houden. En dat we dat samen met anderen kunnen doen, dat we jonge artiesten kunnen ondersteunen en impact hebben – dat versterkt de creativiteit in de stad. Dat zijn echt heel mooie projecten.”

Eerlijk en eenvoudig

Toegankelijkheid betekent voor Defoor niet automatisch lage prijzen. “We zijn bij de duurdere cc’s, maar je krijgt waar voor je geld. Als de akoestiek fenomenaal is en de sfeer klopt, dan is die euro extra graag betaald.” Kwaliteit gaat voor op kwantiteit, en dat geldt zowel voor de beleving in de zaal als voor de manier waarop tickets verkocht worden.

CC Mechelen kiest bewust voor eenvoud: geen ingewikkelde abonnementen of vriendenpassen, geen kortingstrucs bij drie of meer voorstellingen. “We verkopen gewoon tickets. Eenvoudig. Iedereen weet waar hij aan toe is, en dat werkt,” aldus Defoor. Voor wie het financieel moeilijker heeft, is er het uitgebreide UiTPAS-aanbod met kansentarief. “Dat is een vangnet dat nodig is. En we willen het zonder stigma aanbieden.”

Ook infrastructuur speelt een grote rol. “Ik gruw van polyvalente zalen,” zegt Defoor met een glimlach. “Zet de dingen in een goede context en de beleving stijgt. Dat trekt mensen aan. Het draait om het bieden van de juiste setting, zodat artiest en publiek het beste uit de avond halen.”

Innovatie in publiekswerking

Vernieuwing zit niet alleen in de programmatie, maar ook in hoe het publiek wordt bereikt. In 2020 stapte CC Mechelen over naar ticketmatic, midden in de coronaperiode.

Onze vorige systemen crashten bij piekverkopen. Mensen verwachten vandaag frictieloze online beleving, zoals bij Bol.com of Zalando. Ticketmatic gaf ons die flow.
-- Steven Defoor
--- Directeur Vrije Tijd, Stad Mechelen

Samen met partners in de stad werd een gedeeld ticketingsysteem ingericht, waarbij elke organisatie haar eigen identiteit behoudt, maar het aankoopproces voor bezoekers overal even eenvoudig is. “Het gaat erom dat mensen zonder gedoe hun tickets kunnen kopen, of ze nu bij ons of bij een van onze partners terechtkomen,” zegt Defoor.

Het resultaat mag er zijn: meer dan 90% van de verkoop verloopt digitaal en het aankoopproces is naadloos geïntegreerd in de websites van alle betrokken organisaties. “Na de overstap kregen we meteen mails: ‘Eindelijk een verkoop die lukt. Zo easy.’ Dan weet je dat je op de goede weg zit.”

Cultuur als hartslag van de stad

De komende jaren krijgt Mechelen een stevige culturele impuls met de realisatie van het Cultuurhart. In het historische centrum, onder de toren, worden bestaande en nieuwe cultuurplekken samengebracht én grondig vernieuwd. Het project omvat onder meer de Minderbroederskerk, waar het Cultuurcentrum Mechelen gevestigd is, TheAtriuM en andere zalen die specifiek zijn ingericht voor bepaalde genres. Ook de Academie voor Beeldende Kunsten en het Conservatorium krijgen er eigentijdse infrastructuur bij, met onder andere een gerenoveerd auditorium en twee nieuwe danszalen. Door de gebouwen en de bijhorende binnentuinen slim te verbinden, ontstaat één geheel waar kunst, leren en ontmoeten samenkomen, en waar makers, studenten en publiek elkaar moeiteloos vinden.

Volgens Defoor past dit project in een groter verhaal waarin Mechelen cultuur als speerpunt van stadsontwikkeling ziet. “Kunst en cultuur dragen actief bij aan het welzijn, de uitstraling en het DNA van je stad. De return zit niet alleen in centen, maar in kracht en identiteit.”

Die visie heeft diepe historische wortels. Al in de tijd van Margaretha van Oostenrijk speelde Mechelen een prominente rol op het vlak van kunst en cultuur. Vandaag wordt dat verdergezet met een bestuur dat cultuur op gelijke voet plaatst met mobiliteit en klimaat. Voor Defoor is de conclusie helder: “De return van cultuur zit niet alleen in centen, maar in uitstraling en de kracht van je stad – in Vlaanderen én in Europa. Steden hebben vandaag meer dan ooit de macht om lokaal verschil te maken. Wij staan dicht bij de burger, we zien en voelen de impact van onze keuzes. Dat geldt voor mobiliteit of klimaat, maar net zo voor kunst en cultuur. Hoe meer je het lokale omarmt en je middenveld, organisaties en aanbod daarop afstemt, hoe sterker een stad groeit en bloeit.”

‍